بايد ها و نبايد ها در نگرش مذهبي (اسلامي)

حسن خلق و نرم خويي

در منابع اسلامي درباره رعايت حسن خلق در خانواده بسيار سفارش شده بسياري از آيات و روايات ، مردان  و زنان را به خوش اخلاقي با همسرانشان فرا مي خوانند.

• خداوند رحمت كند بنده اي را كه رابطه ي خود و خانواده اش را نيكو گرداند.
• بهترين زنان شما آناني هستند كه با شوهر خود مهربان و نرم خو هستند و با او همراهي مي كنند .

و نرم خويي و مهرباني كه به دو صورت خوشرويي و خوش زباني در افراد نمود پيدا مي كند، نيز بسيار مورد توجه و تاكيد بوده است. لبخند و تبسم يك نيروي شگفت انگيز اجتماعي دارد كه هر كس با آن وارد جايي مي شود همگان را به خود جلب مي كند. هيچ نيرويي نمي تواند با كانون خانواده يا گروه دوستاني كه در آنجا لبخند وشادي وجود دارد مقابله كند.همچنان كه ترشرويي و ناخشنودي هميشگي ، دير يا زود بر روي سلامت فكري ، روحي و جسمي انسان اثر مي گذارد، تعادل رواني را برهم مي زند.

پيامبر اكرم صلوات الله عليه: حق زن بر شوهر آن است كه كه او را گرسنه نگذارد و بدنش را بپوشاند و براي او روي درهم نكشد و در جاي ديگري مي فرمايند: با ايمان ترين افراد، كسي است كه خوش اخلاق ترين آن ها و مهربان ترين آن ها با خانواده خود است . و من مهربانترين فرد با خانواده خود هستم .

امام صادق عليه السلام مي فرمايند: نيكي كردن به ديگران و خوشرويي محبت ديگران را جلب و انسان را وارد بهشت مي گرداند و بخل ورزي و ترشرويي انسان را از خدا دور و وارد دوزخ مي كند.امام علي عليه السلم مي فرمايند: پس در همه حال با همسران خود مدارا كنيد و با ايشان نيكو سخن بگوييد .

مثبت انديشي:

اصولا يكي از مهم ترين ويژگي هاي خانواده سالم ، تلقي مثبت و سازنده اعضا و يا به عبارتي مثبت انديشي نسبت به يكديگر است . افراد داراي اين ويژگي همسر خود را با ديد مثبت ارزيابي كرده و از جنبه هاي منفي او حتي الامكان چشم پوشي مي كندو از اموري كه با حسن ظن و مثبت انديشي رابطه دارد سوء تفاهم است چه بسا اتفاق مي افتد كه گفته ها با شنيده ها همخواني نداردآنچه مي گوييم غير از چيزي است كه طرف مقابل مي فهمد برخي افراد بسبب داشتن روحيه اي خاص براي دچار شدن به سوء تفاهم بشدت آماده اند و ذهن آنها از هر سخني ، برداشتي نامطلوب دارد. اين افراد ازموهبت خوش بيني بي بهره اندوحفظ روابط با آنها گاه بسيار دشوار است برخي از روان شناسان عامل اصلي اختلاف هاي زناشويي را سوء تفاهم مي دانندو توصيه هاي فراواني در اين زمينه دارند.

در منابع اسلامي گمان نيك نسبت به ديگران ، بسيار ستايش شده و بر فوايد ومحاسن آن تاكيد گرديده است كه به برخي فرموده هاي امير المومنين عليه السلام در اين مورد اشاره مي كنيم: گمان نيكو به افراد، از بهترين خصايل و بزرگترين نعمت هاي الهي است. خوش گماني ، اندوه انسان را كاهش مي دهد و او ا از بر گردن گرفتن گناه ، نجات مي دهد.و در جاي ديگري فرمودند،كسي كه به مردم حسن ظن داشته باشد، مهر و محبت آنان را به دست خواهد آورد .

سپاسگزاري و قدرداني:

سپاسگزاري بازتاب عاطفي محبت و خوش اخلاقي است و اهميت آن چنان مورد توجه شارع مقدس است كه كوتاهي در اجراي آن همانند سستي در شكرگزاري به ساحت اقدس الهي به شمار آمده است. بديهي است وقتي از عملكرد فردي تشكر مي كنيم در حقيقت او را به نوعي تاييد كرده ايم بنابراين سپاسگزاري زن و شوهر از يكديگر ، صميميت ميان آن دو را استوار مي گرداند. بايد توجه داشت كه كوچكترين  تشكرها و قدرداني ها كه بر زبان جاري مي شود، بزرگترين و عميق ترين آثار رواني را در طرف مقابل از خود به جاي خواهد گذاشت.

امام رضا عليه السلام مي فرمايند: هر كس از بنده اي كه به او خوبي كرده تشكر نكند،شكر خداي عزوجل را بجاي نياورده است.امام صادق عليه السلام مي فرمايند: بهترين زنان شما ، آن بانويي است كه اگر به او چيزي دهند (و يا خدمتي كنند) سپاسگزاري كند و چنانچه از او باز گيرند راضي و خشنود باشد.

ابراز محبت:

انسان تشنه دوستي و محبت است و محبت انگيزه بسياري از تلاش ها و زحمت هاي طاقت فرساي زندگي است و نخستين وظيفه روحي و عاطفي همسران آگاه سازي يكديگر از علاقه و محبتي كه نسبت به هم دارند ، مي باشد كه اين ابراز ها بايد در قالب هاي مختص انتظارات هر يك از زوجين باشد كه اين امر نياز به شناخت روحيات و ويژگي هاي خاص هر دو جنس دارد.

امام صادق عليه السلام مي فرمايند: هر گاه كسي را دوست داشتي ، او را بدان آگاه ساز زيرا اين كار دوستي را در ميان شما استوارتر مي سازد و در جاي ديگري مي فرمايند: زن در روابط خود و شوهر همدلش از سه چيز بي نياز نيست،… و سوم ، آشكار كردن علاقه به شوهر با دلربايي و آرايش خود در برابرش ، به گونه اي كه او مي پسندد.پيامبر اكرم صلوات الله عليه مي فرمايند: اين گفته مرد به همسرش كه (دوستت دارم) هرگز از قلب او خارج نمي شود.

مدارا و گذشت:

مدارا كردن به اين معنا است كه ما در زندگي جمعي ، برخي رفتار هاي نابه جاي ديگران را تحمل كنيم و از آن ها چشم بپوشيم براي مثال اگر رفتار همسر ايرادي دارد كه باعث آزار ما مي شود آن را تحمل كنيم اگر تلاش ما براي برطرف كردن آن به جايي نرسيد آن را وسيله اي براي تشنج ، درگيري و تضعيف پيوند خانوادگي قرار ندهيم چرا كه هريك از ما نقاط ضعفي داريم كه گاه اصلاح آن ها آسان نيست و يا همت لازم را براي برطرف كردن آن نداريم .

بنابراين بايد بپذيريم كه زندگي مشترك معمولا بدون اين عوارض نيست و هيچ يك از ما نيز معصوم نيست و كسي كه خود را بدون نقص مي داند از همه ناقص تر است البته هر كس بايد تلاش كند از عيب هاي خود بكاهد و اين لازمه رشد معنوي انسان و دستيابي او به يك زندگي سالم و پاكيزه است كه از آن به حيات طيبه ياد كرده است. پيامبر اكرم صلوات الله عليه: كسي كه براي نيل به پاداش الهي ، بر اخلاق بد همسر خود صبر مي كند خداوند ثواب شاكرآنرا به او عطا مي كند. امام علي عليه السلام مي فرمايند: همانا زن ، گلي خوش بو است نه يك قهرمان به همين دليل در همه حال با او مدارا نما و با او نيكو مصاحبت كن تا زندگيت با خوشي باشد .

عذرخواهي و پذيرش:

هيچ يك از ما معصوم و عاري از خطا و اشتباه نيستيم . هر فردي ممكن است در حق ديگران بدي كند. مهم اين است كه به هنگام پي بردن به اشتباه خود ، اعتراف و عذرخواهي داشته باشيم . ممكن است مرد بر اثر خستگي يا عصباني نابه جا ، به همسر خود ، تندي كند يا زن با برخورد نامناسب و يا كوتاهي در انجام وظيفه ، سبب ناراحتي شوهر خود شود . در اين هنگام بايد از همسر خود عذرخواهي كندو از سوي ديگر بر طرف مقابل نيز لازم است عذر فرد خطاكار را بپذيرد و از لغزش او در گذرد.

امام علي عليه السلام مي فرمايد: عذرخواهي دليل بر عاقل بودن فرد است و در جاي ديگري مي فرمايند:كسي كه ازخطاي خود معذرت خواهي كند گويا خطايي از او سر نزده است .امام صادق عليه السلام: بهترين زنان شما آن زني است كه هنگام غضب بر شوهر خود ، يا مورد غضب واقع شدن او، به همسرش بگويد دست من در دست توست. خواب به چشمانم نخواهد رفت تا موقعي كه از من راضي شوی .امام سجاد عليه السلام: اگر كسي از طرف راست به تو ناسزا گفت و سپس به طرف چپ تو رفت و از كار خود معذرت خواست عذر او را بپذير.

حفظ اسرار و عيوب همسر:

اسلام براي آبرو و شخصيت افراد اهميت فراواني قائل است به گونه اي كه در نظر دين اهميت آبروي افراد كمتر از جانشان نيست. در خانواده، زن و شوهر به دليل ارتباط تنگاتنگ با يكديگر، كم كم با عيب و نقص هاي هم آشنا مي شوند. خداوند نسبت همسران را به يكديگر مانند لباس و تن مي داند . رازدار بودن همسران درباره ي اسرار و عيوب يكديگر نشانه الفت و صميمت بسيار و اعتماد متقابل ميان آن ها است.امام صادق عليه السلام مي فرمايد: كسي كه عيبي از مومني بپوشاند  كه از افشا شدنش مي ترسد خداوند هفتاد عيب از عيب هاي دنيا و آخرت او را پوشيده مي دارد.

خشونت و تند خويي:

اين صفت رزيله ، از جنبه اجتماعي ، مشكلات جدي در روابط ما با ديگران ايجاد مي كند و از محبوب شدن ما نزد ديگران مي كاهد. داد زدن بر سر همسر و فرزندان و تندي كردن با آن ها ، آنان را رنجيده خاطر كرده، نسبت به زندگي خانوادگي دلسرد مي نمايد.امام علي عليه السلام مي فرمايد: تند خويي نهايت حماقت است .

آزار جسمي همسر:

يكي از كارهاي بسيار زشت و غير انساني كه از نمود هاي تند خويي است و در روايات به شدت از آن نهي شده ، اذيت و آزار همسر است. چرا كه در چنين موقعيتي شخصيت او خرد مي شود ، كرامت انساني او آسيب مي بينداحساس بي ارزشي و بي فايدگي مي كند چنين زني قدرت ابراز وجود و اظهار نظر را در مسايل خانواده نخواهد داشت و دچار افسردگي اضطراب و انواع بيماري هاي رواني مي شود و از سويي مرد نيز شان و شخصيت خود را در جايگاه سرپرست خانواده از دست مي دهد و حرمت اواز بين مي رود .در چنين وضعيتي بنيان خانواده آسيب مي بيندو قوام و استحكام خود را از دست مي دهد.

امام صادق عليه السلام مي فرمايد: مؤمن در دين خود قوي و درعين نرمي و ملايمت با تدبير است و سست و خشن و سنگدل نيست . پيامبر صلوات الله عليه: كسي كه همسر اختيار كند بايد او را اكرام نمايد. و در جاي ديگري مي فرمايند: تعجب مي كنم از مردي كه همسرش را كتك مي زند ، در حالي كه خودش به كتك خوردن سزاوارتر است.

استهزا و مسخره كردن

يكي از رفتار هاي بسيار زشت و غير اخلاقي كه سبب آزار و اذيت ديگران مي شودمسخره كردن است. در قرآن كريم و روايات به شدت از اين عمل نهي شده است. از لحاظ روان شناختي ، كساني كه مردم را مسخره مي كنند ، نوعي كمبود شخصيت دارند و از طريق كوچك كردن مردم ، مي خواهند كمبود هاي خود را جبران و از اين راه خود را اشباع كنند .

مسخره كردن در خانواده ، به رنجيده شدن همسر و فرزندان ، سردي و بي علاقگي در انجام وظايف مربوط به خانواده ،اختلاف هاي خانوادگي و نارضايتي از زندگي زناشويي مي انجامد.امام باقر عليه السلام:هيچ كسي مؤمني را مورد طعن و سركوفت قرار ندهد مگر اينكه به بدترين مرگ ها بميرد و سزاوار است كه به خير و صلاح باز نگردد.پيامبر اكرم صلوات الله عليه: كسي كه ديگران را مسخره مي كند هيچ گاه به راستگويي مردم در دوستي با او طمع نداشته باشد .

جرو بحث و منازعات لفظي:

يكي از مسايل اساسي در برقراري ارتباط با ديگران ، به ويژه در روابط زن وشوهر ، پرهيز از جرو بحث بر سر مسايل كم اهميت است. اغلب مي بينيم كه زن يا شوهر ، نظري را ابراز مي كند و با پافشاري ، قصد تحميل آن را برديگري دارد طرف مقابل نيز براي فرار از از اين تحميل با تمام وجود در برابر آن مي ايستد و از پذيرش آن سر باز مي زند و اينجاست كه كار به در گيري و مشاجره مي كشد. برخي افراد عادت دارند كه در هر مساله اي حق را به جانب خود بدهند و طرف مقابل را موظف به پذيرش بي چون چراي نظر خود بدانند. اين توقع ، برخاسته از غروري بي جاست كه به نوعي لجبازي مي انجامد.

گروهي نيز پذيرش حرف طرف مقابل را نوعي تسليم مي دانندو بنابر اين از آن سر باز مي زنند و نوعي لجاجت پيشه مي كنند. در روايات معصومين عليهم السلام با بيان پيامد هاي بد مجادله ها و منازعات لفظي بدون نتيجه ، توصيه فراواني شده كه حتي در صورت بر حق بودن نيز از آن خود داري كنيم.پيامبر اكرم صلوات الله عليه مي فرمايد: با تقوا ترين افراد كسي است كه از بحث و جدل بيهوده بپرهيزد، هرچند كه حق با او باشد.امام علي عليه السلام: كسي كه بر آبروي خود بيمناك است از جدال بپرهيزد.امام علي عليه السلام  مي فرمايد: از بحث و جدل بپرهيز چرا كه با اين كار سفيهان را عليه خود تشويق مي كني و دوستي و برادري خود را با ديگران فاسد مي كني.

گفت و گوهاي خصومت آميز، دوستي هاي ديرين را از بين مي برد و پيوند هاي محكم را زايل مي كند و كم ترين زيان اين جدال ها آن است كه هريك از طرفين مي خواهد بر ديگري غلبه كند و اين خود مايه اصلي افتراق و جدايي است از اين رو هر گاه يكي طرفين ، با لجاجت بر نظر خود پافشاري كند ، طرف مقابل بايد از پي گيري بحث خودداري ورزد و با سكوت ، بي علاقگي اش را به ادامه بحث نشان دهد. هر يك از ما بايد خودمان را بهتر بشناسيم و گمان نكنيم كه نظر ما همواره درست است . گاه آراي ما بر اساس آگاهي ها كافي نيست بنابراين بايد با انعطاف و نرمش به يك تبادل نظر منطقي تن دهيم .

منبع

اسماعیل زاده،فاطمه(1392)،نگرش مذهبی باکاهش تعارضات زنانشویی درزنان، پایان نامه کارشناسی ارشد،روانشناسی عمومی،دانشگاه علامه طباطبایی

از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید