اهمیت زیبایی شناختی و محیط از دیدگاه معماری

فرم و صورت:

با قائده :تابع قوانین هندسی
بی قائده : فاقد ساختار مشخص و غیر قابل پیش بینی

رنگ تابع سه عامل مکان، فرهنگ، عوامل اجتماعی
علایم و نمادها :توجه به رنگ و نوع مصالح، نورپردازی
تزیین

درک ارزش زیبایی

تربیت فرد همانطور که از نظر عقلی و عملی لازم است از لحاظ عاطفی مخصوصا علاقه به زیبایی نیز لازم است. کودک و بطور اعم هر فرد، باید یاد بگیرد که ارزش زیبایی را دریابد و از آن لذت ببرد، تا ذوق هنری سالم در او تکوین یابد. مربی نباید از دانش کودکان خود انتظار ابتکار عمل یا تولید آثار هنری زیبا و متنوع داشته باشد بلکه باید ایشان را به ادراک ارزش نظم تناسب، زیبایی، تربیت و عادت دهد. چرا که زیبایی ارزش ذاتی دارد و در زندگی و رفتار و امیال فرد و زندگی اجتماعی بیشتر موثر است. زیبایی است که فرد را از عالم مادیات، به جهان معنوی و عالی متوجه می‌سازد. حقیقت و فایده آن کمتر از حقایق مادی نیست. زیبایی خود، انگیزه پیشرفت اجتماعی است زیرا از جمله عواملی است که میان افراد گوناگون ارتباط‌های عاطفی برقرار می‏کند و احساس همدلی را میانشان افزایش می‏دهد. به همین دلیل باید برای پرورش کودک، محیطی انتخاب شود که از تمام جهت زیبا باشد و خانه و مدرسه و دولت باید در این امر با یکدیگر همکاری کنند.

مسئله مهم این است که همان طور که زیبایی محیط خانه به فقر با ثروت بستگی ندارد بلکه نظافت حسن تدبیر و تربیت، حسن انتخاب رنگ و خوش رفتاری افراد خانواده است که اهمیت زیاد دارد. محیط آموزش نیز همین طور است. مهد کودک از جهات گوناگونی چون زیبایی ساختمان، موقعیت باغچه و حیاط، کلاس ها، سالن‌ها و کریدورها می‏تواند بر پرورش زیبایی دوستی کودکان کمک کند. همچنین برنامه‌های آموزشی و روش‌های تدریس نیز در این امر موثراند. بدین معنا که در تمام فعالیت‌ها رسم نقاشی، کتابخانه‏ها، موسیقی، سرود، کارهای دستی، بازی‌های گوناگون، تاریخ طبیعی و… جنبه زیبایی رعایت شود چه بسا روش‌های غلط تدریس ذوق هنری کودکان را از بین می‏برد. اگر فضا در رابطه با طبیعت و فضای سبز باشد بهتر است و موجب بازدهی و کارایی بیشتری می‏شود .

عناصر زیبایی شناختی

در میان همه حواس، حس بصری، مهمترین نقش را در ادراک فضا دارا می‏باشد. تمام چیزهایی که توسط حس بصری دریافت می‏شود یعنی دیدنیها به مدد نور است که آشکار و درک می‏شود. نور فرم‌ها را نمایان می‏کند و رنگ‌ها آن‌ها را به کمال می‏رسانند. نور، مادر رنگ است و رنگ فرزندان نور. همچنان که شعله‌های آتش نور را به وجود آورده‌اند نور نیز رنگ را به وجود می‏آورد .

زندگی ما ناشی از برقراری ارتباط مان است. ما ترجیح می‏دهیم که فاصله‌های بعید زمانی و مکانی را علاوه بر بکارگیری زبان گفتاری، از طریق علائم نوشتاری در تمام ابعاد آن برطرف سازیم و از این طریق ایجاد ارتباط نماییم. این علائم از دو عنصر مهم تجسمی فرم و رنگ تشکیل شده است .زیبایی شناختی در قسمت‏های قبلی از چند منظر مورد بررسی قرار گرفت. عناصر زیبایی شناختی بسیار متنوع و گسترده هستند در این پژوهش سه عنصر مورد بررسی قرار می‏گیرند که شامل رنگ، نور و فرم هستند.

رنگ

تئو گیمبل، در آغاز ظلمات مقدس حکمفرما بود و از این ظلمات نور سربرآورد. نور و تاریکی رقص آفرینش را به پایکوبی برخاستند و بدینگونه رنگ‌های طیف متولد گردیدند.رنگ عبارت است از نوری که به سطح اشیاء تابیده و به چشم انسان منعکس می‌گردد. رنگ نام عامی است برای یکی از اجزای متشکله احساسی‏که بر اثر فعالیت شبکیه چشم و نظام عصبی مربوط، ناشی می‌شود.قرآن کریم رنگ را نشانه‌ای برای دانشمندان و خردمندان می‏داند.و من آیاته خلق السموات و الارض و اختلاف السنتکم و الوانکم اذنی ذلک لایات للعالمین (آیات 22 سوره روم)و از نشانه‌های آفرینش آسمان و زمین و تفاوت زبان‌ها و رنگ‌های شماست. همانا در این مسئله نشانه‌هایی است برای دانشمندان.

آفرینش با رنگ آغاز شد و رنگ در تنوع بی نهایتش موجب دیدن و درک تشخیص اجسام و اشیاء و ویژگی آنهاست. امام صادق به یکی از صحابه فرمود: به آسمان بالای سرت بنگر زیرا خداوند این رنگ را بالای سر ما گذارده است که با نگاه کردن به آن چشم‌های ما تقویت شود .یوهان اتین ، رنگ مواهب خود را به همه تقدیم می‏کند، ولی رموز نهان‏تر خود را فقط برای شیفتگان واقعی مکشوف می‏سازد و تنها کسانی که عاشق رنگ هستند، می‏توانند زیبایی و کیفیت ذاتی آن را درک نمایند.

و دنیایی که ما آن را نظاره می‏کنیم از دو عنصر مهم تجسمی تشکیل شده است این دو عنصر عبارتند از: فرم و رنگ که به گونه‌ای لازم و ملزوم یکدیگرند.

رنگ‏ها زندگی را زنده می‏کنند وجان دار و قابل لمس‌اند و به عنوان زبان دیداری احساسات به کار می‏روند. می‏توانیم ایده هایمان را، بدون نیاز به گفتن با نوشتن از طریق زبان پر رمزو راز رنگ به یکدیگر منتقل کنیم. رنگ و ترکیب‌های آن، واکنش احساسات مختلفی را در ما بر می‏انگیزد .

یکی از مسائل بسیار مهم که باید مورد توجه طراحان قرار گیرد مبحث رنگ و استفاده صحیح از آن است. مسائل مربوط به حالات ذهنی رنگ به نحوه خاصی به معارف و آموزش‌های هنری و طراح‌های معماری وابسته است. پدیده‌های بصری، معنوی و روانی در حیطه رنگ و هنر‌های رنگ دارای روابط مشترک بسیاری هستند. رنگ می‌تواند مهم ترین وسیله بیان حالت و مفهوم باشد و اثر آن در‌اندازه و شکل سطوح است.

از طرفی هنگامی که از هارمونی یا هماهنگی رنگ سخن به میان می‏آید، منظور اثرات توام دو یا چند رنگ است که مورد ارزیابی قرار گیرد. هارمونی دلالت بر توازن و تقارون نیروها می‌نماید. تجربه می‏آموزد که بعضی از ترکیبات رنگی خوش آیند هستند و نوعی قرابت و نظمی معمول بر آنان حاکم است. فقدان این کیفیت اثر را نا خوش آیند و یا بی خاصیت می‏نماید. در بعضی مراکز جنبه‌های روانی رنگ‌ها بیشتر در نظر گرفته شده است .رنگ مشخصه درک نور است که به این نام شناخته شده است. به طور مشخص رنگ، نور است و نور از ترکیب رنگ‌های بیشماری تشکیل شده است. چیزی که ما مشاهده می‏کنیم، رنگ‌های طیف بصری است.

انتخاب رنگ

مراحل انتخاب رنگ

آن مطلبی را که با زبان رنگ می‏خواهید به بیننده بگویید در‌اندیشه خود آماده داشته باشید.
یک رنگ اصلی، که سخن گوی پرقدرتی برای بیان آن مطلب باشد پیدا کنید.
رنگ‌های دیگری که در اطراف این سخن گو می‏چینند باید با سخن گوی شما همزمان باشد.
آن‏گاه به عنوان یک رهبر طرح وارد می‏شوید و این جا و آن جا سلیقه هنری خود را در چیدن این ابزارهای فنی دخالت دهید.

برای انتخاب رنگ مناسب مواردی وجود دارد که باید مشخص شوند:

الف) یک رنگ به سه صورت تشریح می‏گردد:

به وسیله اسم آن
درجه خلوص یا ناخالصی آن
تیرگی یا روشنی آن

ب) مراحل وابسته‌ای که با شرح یک رنگ سرو کار دارند:

مایه رنگ: درجه خلوص یک گونه(رنگ) در رابطه با رنگ طوسی
شدت رنگ: روشن یا کدر بودن یک گونه که ممکن است با اضافه کردن سفید یا سیاه از شدت آن کم شود.
درجه اشباع: درجه خلوص یک گونه
درخشندگی/ ارزش رنگ: درجه نوری که از یک گونه منعکس می‏شود.
گونه‌های حاوی مقدار سفید بیشتر، از درخشندگی و ارزش بالاتری برخوردار هستند.
رنگ‌های اولیه: رنگ‌هایی که با ماهیت اصلی خود که نمی‏توان با مخلوط کردن چند رنگ آن‌ها را درست کرد.
رنگ‌های ثانویه: رنگ‌هایی از مخلوط کردن دو رنگ اولیه
ارتباط رنگ ها: یک مثلث رنگ یا چرخه رنگ ،یک نمایش دیداری، که با مخلوط کردن رنگ‌ها و ارتباط آن‌ها با یکدیگر تحقق می‏یابد.

استفاده از مثلث رنگ راه خوبی برای درک سریع ارتباط بین رنگ‌ها و با تخمین نتیجه نهایی مخلوط کردن رنگ هاست.

تاثیر رنگ بر کودکان

کودکی که به تازگی به دنیا آمده است، توانایی خود را برای دیدن از طریق تفاوت گذاردن میان روشنایی و تاریکی آغاز می‌نماید. در مرحله بعد حرکت را تشخیص می‌دهد و پس از آن شکل و فرم را، شناختن رنگ آخرین مرحله رشد اوست. بینایی رنگ با هر دو بخش پیشرفته و بدوی مغز به یک‌اندازه ارتباط دارد. تشخیص دادن رنگ، هویت آن، نامگذاری آن و هر نوع بازتاب زیبایی شناسی نسبت به آن همگی از وظایف پوسته مغزی بوده و لذا همه این اعمال ثمره رشد و آگاهی هستند و یک پاسخ غریزی و واکنشی نیستند .انسان مانند بقیه موجودات در طبیعت برای بیان عقاید و افکار و احساسات خود از رنگ‏ها استفاده می‏کند. واکنش انسان نسبت به رنگ‌ها بستگی به اتفاقات و الگوهای اطراف دارد. البته این واکنش‌ها به شخصیت فردی هر کس نیز وابسته است .

ارتباط درک ما از زیبایی با رنگ، بسیار ساده و فوری است و اگر هم هیچ شناخت تئوریک نسبت به رنگ نداشته باشیم به طور غریزی در موقعیتی قرار داریم که رنگ به راحتی در ما نفوذ می‌کند و عمق و گرمای آن با بعضی از احساسات و تاملات ما آمیخته می‏گردد. ما اگر خیلی زود یعنی هنگامی که کودک نیاز به شناخت علمی و تکنیکی ندارد او را مجبور به شناخت آن کنیم ممکن است باعث از بین رفتن تمایلات خودبه خودی او برای به کارگیری رنگ بشویم. از نظر آموزشی بهتر است به کودک دقت لازم برای پدید آوردن ارتباط فردی او با رنگ‌ها بدهیم تا نیروی ابتکار او عقیم نگردد.برای بچه‌های زیر 13سال به منظور ایجاد محیطی شاد و درخشان رنگ‌های زرد و نارنجی و قرمز انتهای طیف رنگی پیشنهاد می‏شود. رنگ‌های سرد کمک به بزرگی یک سالن و فضای عمومی می‏نماید. رنگ‌های روشن و زنده در راهروها و نردبان‌های مارپیچ باعث تحریک دانش آموزان جهت مراعات در حرکت می‏شود و سالن‌های ورزشی بهتر است تن‌های سرد یا خنثی داشته باشند جهت کاهش آشفتگی .

ولی طریق احساس و ادراک کودک در همه سنین یکسان نیست و با گذشت زمان تغییر می‏کند، جهت رویایی تدریجا کم می‏شود و جایش را به جهت عقلانی می‏دهد.لمس رنگ‌ها می‏تواند برای کودکان شادی بخش باشد، رنگ فاکتور مهی در فضای کودک است. چراکه تصور و فهم کودک پیشرفت بهتری را در یک محیط هیجان انگیز دارد. رنگ‌های خنثی می‌توانند خسته کننده باشند ولی باید دقتی کرد که نباید از رنگ‌های روشن خیلی دور شد. رنگ تند باعث می‏شود فضا دارای بار اضافی شود که این قضیه می‏تواند باعث استرس و بی خوابی و کابوس در کودکان شود. رنگ سفید و رنگ چوب فضای آرامی را برای کودک مهیا می‏کند زیرا حس فضا و روشنایی را بالا می‏برد .

اهمیت رنگ

بطور کلی می‏توان گفت عامل رنگ در فضاهای کودکان از چند نظر اهمیت دارد:

کودکان ازنظرروانی بطورشهودی بصورت‌گوناگون درمقابل رنگ عکس العمل نشان می‏دهند.
رنگ درتعریف فضا بخصوص فضای مربوط به کودکان ازنظر فرم وتکنیک نقش بسزایی دارد.
رنگ مقدارروشنایی داخلی فضاراکنترل می‏کند وناراحتیهای ناشی ازتیرگی را کاهش می‏دهد.

کودک اصولا از ماه‌های اول زندگی اش رنگ‌ها را می‏شناسد و این قوه ممیز را می‏توان در مجموع عکس العمل‌های جسمی و عاطفی او احساس کرد. به همین دلیل است که اساس رنگ‌ها و نیز طرز استفاده از آن توسط کودک هرگز با نظر بزرگسالان که دارای تقسیم بندی عینی در مورد رنگ‌ها هستند مطابقت نمی‏کند. کودکان به دلیل محدود بودن تکاملشان کمتر از بزرگسالان قوه تمیز دادن دارن و برخلاف آن‌ها موفق به تشخیص دقیق رنگ‌ها نیستند. اغلب اتفاق میافتد که کودکان 6 ساله رنگ آبی و بنفش و قرمز را با هم اشتباه می‏کنند و به همین دلیل ادراک کلی در مورد رنگ است که کودکان کمتر از رنگ‌های غیر متعارف استفاده می‏کنند و اغلب رنگ‌های کاملا واضح و شفاف را به کار می‏گیرند و با وجود این تقریبا همیشه هم نتیجه زیبایی عایدشان می‏شود.

بین نقش رنگ و زندگی عاطفی کودک با در نظر گرفتن دوران تکاملی او یک حالت متوازی وجود دارد. در دوران کودکی در فاصله سنین سه تا شش سالگی که کودک بیشتر تحت تاثیر فشارهای درونی است، علاقه وافری به رنگ دارد و آن را مقدم بر شکل ظاهری می‏داند و به تدریج هر قدر که از وابستگی او به رنگ کم می‏شود علاقه او به تقدم شکل بر رنگ فزونی می‏یابد. در کودکستان بیشتر کودکان ترجیح می‏دهند از رنگ‌های گرم و تند استفاده کنند و فقط کودکانی که در خانه تحت نظارت شدید قرار دارند، رنگ‌های سرد را انتخاب می‏کنند که در این موارد علت اصلی به مشکلات عاطفی و روانی کودک مربوط می‏شود. همه مردم تمایز بین رنگ‌های گرم: قرمز، زرد، نارنجی و رنگ‌های سرد: سبز، آبی، بنفش, را می‏شناسند. از نظر روانی این دو گروه رنگ عمیقا با هم توفیر دارند. رنگ‌های گرم تحریک کننده، سبب فعالیت و جنب و جوش، الهام دهنده روشنی و شادی زندگی و مولد حرکت هستند. در حالی‏که رنگ‌های سرد برعکس موجب حالت‌های انفعالی، سکون، بی حرکتی و تلفیق کننده غم و‌اندوه هستند. بنابر نظر کاند نیسکی، رنگ یک ارزش ذاتی دارد و دارای خصوصیات حرکت و صدا است.

تاثیر رنگ بر عملکرد کودک

رنگ‌ها تاثیر زیادی بر حالات خلقی و روانی انسان دارند و از آنجا که انسان پیوسته با رنگ‌ها در ارتباط است، رنگ‌ها اهمیت بسیار پیدا می‏کنند. ورزش نیز با رنگ‌های مختلف در ارتباط است.چشم انسان، دستگاه پیچیده مخصوص دریافت محرک نور است. در ساختار چشم یک سیستم سه بخشی مسئول حس بینایی وجود دارد: یک سیستم با درک شکل سروکار دارد، سیستم دوم مسئول درک رنگ است و سیستم سوم با درک حرکت موقعیت و سازمان بندی فضایی سروکار دارد.درک رنگ‌ها خود حاصل احساسات متنوعی است. رنگ‌ها خود ناشی از احساسات و افکارند و نتیجه درک آنها باعث هوشیاری و دقت عمل احساسات مختلف می‌شود.
راز و رمز رنگ ها

در فرهنگ‌های مختلف، رنگ‌ها معانی متفاوتی را بیان می‏کنند.در زمان‌های بخصوص در دوره‌های معینی از تاریخ، رنگ‌ها مفهوم خاصی داشتند. بعنوان مثال سفید برای یونانی‌ها اصلی ترین رنگ به شمار می‏رود و ارغوانی مقدس ترین رنگ نزد رومیان بوده است. تحقیقات نشان می‏دهد که رنگ از ابتدای تاریخ به قلمرو و سمبل‌ها وارد شده است و در افسانه ها، قهرمانان، مذاهب، مراسم و… جای گرفته‌اند. همه افرادی که ذهنی به سامان و خلقی به هنجار داشته باشند از رنگ لذت می‏برند. رنگ برای التذاذ و انبساط دائمی قلب انسان آفریده شده است و والاترین آثار خلقت به حد کمال از رنگ برخوردارند و رنگ نشان بارز کمال آنهاست. رنگ با حیات در جسم انسان و با نور در آسمان و با پاکی و سختی در خاک وابسته است.

لئوناردو داوینچی ، هنرمند و دانشمند دوره رنسانس بر اساس مشاهدات خود از عکس العمل‌های بصری رنگ‌ها چنین نتیجه گیری کرد که هنگامی که رنگ‌ها در کنار یکدیگر قرار می‏گیرند، واکنش‌های خاصی را بروز می‏دهند این پدیده بعدها به نام کنتراست همزمان با تبیین متقارن شناخته شد. او دریافت اصولا زمانی که رنگ‌ها در کنار یکدیگر قرار می‏گیرند. رنگ‌های مکمل بر قدرت یکدیگر می‏افزایند. وی تغییرات آسمان و اثرات آن را بر رنگ اجسام، چه نزدیک و چه در دوردست متحرالشکل خواند و گفت: رنگ‌ها بر اساس محیطی که اطراف آنها را فراگرفته است به نظر می‏آیند نه آن چه که خود هستند.هر رنگ دارای معانی بسیاری است که برخی از آنها از راه تداعی با یک چیز طبیعی و برخی دیگر از طریق رمزی دارای آن معنا شده‌اند.

تاثیر رنگ بر خلق و خوی کودک

منبع

محمدی،لیلا(1393)، بررسی عناصر زیبایی شناختی در طراحی فضای آموزشی مراکز پیش از دبستان،پایان نامه کارشناسی ارشد،رشته آموزش وپرورش پیش دبستانی، دانشکده روانشناسی وعلوم تربیتی علامه طباطبایی

از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید