« بیشتر تلاش می کنیم تا با ما مطمئن پژوهش کنید. »انواع همکاری‌های بین کتابخانه‌ای
انواع همکاری‌های بین کتابخانه‌ای و فعالیت‌های شبکه‌ای را می‌توان به چند گروه تقسیم کرد:
- امانت بین کتابخانه‌ای و تحویل مدرک
- خدمات کتاب‌شناختی
- مجموعه‌سازی و فراهم آوری
- ذخیره سازی تعاونی
- خدمات ارجاعی
- آگاهی‌رسانی جاری و اشاعه اطلاعات گزیده.
امانت بین کتابخانه‌ای و تحویل مدرک: تا چندی پیش هدف هر کتابخانه‌ای آن بود که تمامی مواد مورد نیاز مراجعانش را فراهم کند؛ حتی اگر چنین هدفی تحقق نمی‌یافت، فعالانه دنبال می‌شد. در بسیاری از کتابخانه‌ها برای رسیدن به خودکفایی در یافتن وسیله مؤثر جهت دستیابی به منابع لازم در هر جا که احتمال حضور آن می‌رود تلاش‌هایی صورت گرفته است. استفاده مشترک از منابع مستلزم سه چیز است: داشتن منابعی برای استفاده مشترک، تمایل به استفاده مشترک از منابع و طرحی برای سهیم شدن در منابع. قدیمی‌ترین و احتمالاً رایج‌ترین شکل شناخته شدۀ آن امانت بین کتابخانه‌ای است. امانت بین کتابخانه‌ای بخش تفکیک ناپذیری از فعالیت کتابخانه‌های ایالات متحده و انجمن کتابداران آمریکا مجموعه قواعد آن را تدوین و رسمی ساخته است. انواع گوناگون مجموعه قواعد محلی و منطقه‌ای نیز وجود دارد و امانت بین کتابخانه‌ای در سطح بین المللی هم رایج است.
تحویل مدرک جزء وظایف اصلی کتابخانه‌هاست و هنگامی که کتابخانه‌ها قادر به تحویل مدارک از مجموعۀ موجود در مخازن خود نباشند، از امانت بین کتابخانه‌ای برای رفع این مشکل استفاده می‌شود.
کتاب‌شناسی‌ها، چکیده‌نامه‌ها، فهرست‌های مشترک و غیره از مهمترین ابزارهایی هستند که با استفاده از آن می‌توان علاوه بر آگاهی از منابع به انتخاب منابع مناسب نیز دست زد. فهرست رایانه‌ای گامی مؤثر در جهت امانت بین کتابخانه‌ای است، زیرا به جای جستجو در فهرست‌ها و سیاهه‌های مختلف می‌توان در مدت اندکی به اطلاعات موجود در چندین کتابخانه دست یافت. ممکن است تصور ایجاد چنین نظامی برای امانت میان کتابخانه‌ها زودگذر باشد، به هر حال ایجاد این نظام مشکلاتی نیز دارد، برای مثال در کشورهای کوچک‌تری نظیر هلند، امکان فهرست پیوستۀ ملی وجود دارد، اما در کشورهایی با وسعت بیشتر و جمعیت پراکنده‌تر، ایجاد یک نظام گسترده برای کلیه کتابخانه‌ها و خصوصاً کتابخانه‌های کوچکتر از نظر اقتصادی مقرون به صرفه نخواهد بود.
استانداردها خود مسأله دیگری در امانت بین کتابخانه‌ای و خدمات تحویل مدرک به شمار می‌رود. هر توافق بین المللی به شکل‌های پذیرفته شده و شیوه‌های استاندارد نیاز دارد. همانطور که در نوشته‌های گوناگون مشاهده شد، کانادا در جهت تعیین استانداردی برای انتقال درخواست‌های امانت بین کتابخانه‌ای گام‌هایی برداشته است.
خدمات کتاب‌شناختی:
فهرست نویسی تعاونی یا اشتراکی: همکاری کتابخانه‌ها در این زمینه شامل خدمات فهرست نویسی، رده بندی، نمایه‌سازی و چکیده‌نویسی است. این همکاری بیشتر به صورت ایجاد کانون‌های مرکزی انجام می‌گیرد و یک مرکز که از لحاظ نیروی انسانی، تجهیزات و امکانات در سطح مطلوب‌تری قرار دارد برای انجام دادن هر یک از کارهای مذکور انتخاب می‌شود. یکی از فعالیت‌های مهم در این زمینه فهرست‌نویسی و تهیه و تولید فهرست برگه برای مؤسسات و کتابخانه‌های عضو است؛ یعنی فهرست‌نویسی به صورت متمرکز انجام گرفته و برگه‌های تولید شده به کلیه کتابخانه‌ها ارسال می‌گردد. برنامه فهرست‌نویسی تعاونی ان. پی. ای. سی، کتابخانه کنگره در سال 1966 آغاز شد. این کتابخانه به عنوان «مرکز جهانی گردآوری و ارسال داده‌های فهرست‌نویسی» بر اساس همکاری مراکز مشابه در سایر کشورها به وجود آمده است.
استاندارد بین المللی توصیف کتاب‌شناختی آی.اس.بی.دی، موجب برخی تغییرات در شیوۀ فهرست‌نویسی شده است. تأثیر بین المللی دیگر فهرست‌نویسی تعاونی برگزاری اجلاس کارشناسانِ فهرست‌نویسی تعاونی در کتابخانه‌های پژوهشی اروپا انجام گرفت. اهداف این اجلاس عبارت بود از مشخص ساختن روابط میان کتابخانه‌ها و کتاب‌شناسی‌های ملی، هماهنگ ساختن برنامه‌های ملی اروپای غربی و همکاری به منظور ایجاد یک کتابخانۀ اروپایی با موقعیتی که دارای اسنادی از جهان سوم باشد. نخستین نظام فهرست‌نویسی تعاونی پیوسته که به طور عملی به کار پرداخت شبکه کتابخانۀ کالج اوهایو بود که عملیات خود را در اوت 1971 آغاز کرد. این شبکه، که در حقیقت کتابخانه‌های کالج اوهایو آن را ایجاد کرده بودند، با هدف فهرست‌نویسی، رده‌بندی و ایجاد شکل ماشینی برای برگه‌های فهرست‌نویسی آغاز به کار کرد و هر چند در ابتدا محدود به کالج اوهایو بود، طولی نکشید که بسیاری از کتابخانه‌ها خواستار ارتباط با این شبکه و عضویت در آن شدند.
فهرست نویسی پیش از انتشار: فهرست‌نویسی پیش از انتشار فیپا، روش دیگری برای تسهیل امر فهرست‌نویسی، صرفه‌جویی در بودجه، نیروی انسانی و پرهیز از دوباره‌کاری است. فهرست‌نویسی پیش از انتشار روشی است که بر اساس آن کتاب‌ها قبل از صحافی کامل فهرست‌نویسی می‌شوند و اطلاعات کتاب‌شناختی در پشت صفحه عنوان منعکس می‌گردد. مرکز خدمات فنی کتابخانه ملی ایران از سال 1371 طرح فهرست‌نویسی پیش از انتشار کتاب‌ها را به مرحلۀ اجرا درآورده که هم اکنون نیز با استقبالی که از سوی ناشران می‌شود در جریان است.
مجموعه سازی و فراهم‌آوری (اشتراک منابع): یکی دیگر از خدمات اطلاع‌رسانی که به صورت مشترک انجام می‌گیرد شناسایی، تهیه و فراهم‌آوری منابع اطلاعاتی اعم از کتاب، مقاله، نشریه، گزارش و غیره است. افزایش روزافزون حجم تولید و انتشار اطلاعات علمی در جهان و نیاز کشورها به استفاده از تجربیات متقابل، همکاری میان کتابخانه‌ها را ضروری ساخته است. مناسبات مشترک میان رشته‌های گوناگون علمی و همبستگی و ارتباط نزدیک میان شاخه‌های موضوعی از ضروریات است و این امر می‌تواند به شکل‌گیری مراکزی متشکل از گروه‌های تخصصی منجر شود. برنامه گردآوری تعاونی به موافقت کتابخانه‌ها در تخصص یافتن موضوع‌های خاص اشاره دارد تا به وسیله آن بتوانند بطور مشترک به پوشش مطلوب انتشارات در تمامی موضوعات دست یابند.
ذخیره‌سازی تعاونی: از ذخیره‌سازی تعاونی تنها در صورتی می‌توان استفاده کرد که به صرفه‌جویی در بودجه بدون ایجاد زحمت برای کتابخانه‌ها منجر شود. در حقیقت می‌توان آن را به عنوان هدف به حساب آورد. ذخیره‌سازی تعاونی به ایجاد سهولت در ذخیره مدارک کم کاربرد اشاره دارد. ذخیره‌سازی تعاونی برای کتابخانه‌ای که کمبود فضا دارد تسهیلاتی بوجود آورده وراه حلی برای نگهداری موادکم کاربردفراهم می‌آورد.
خدمات ارجاعی: مرکز ارجاعی مرکزی است که جستجوگر را به منبع یا منابعی ارجاع می‌دهد که به احتمال قوی اطلاعات مورد نیازش را فراهم می‌آورند. واژه‌های ارجاع یا مرجع، که اغلب در عباراتی نظیر ارجاع کتاب‌شناختی، اتاق مرجع، خدمات مرجع و مانند آن به کار می‌رود ممکن است برای استفاده کننده این باور را پدید آورد که مرکز ارجاعی مستقیماً اطلاعات مورد نیاز آنها را در اختیارشان قرار می‌دهد و حال آنکه چنین نیست. مراکز ارجاعی همچنین در ارزیابی کارایی منابع اطلاعاتی مشارکت می‌کنند و به دلیل موقعیت راهبردی و بیطرفانه این مراکز، وظیفه مهم تعیین کمبودها و نارسایی‌ها، در خدمات را که مانع فعالیت شبکه‌های اطلاعاتی است بر عهده دارند. در حال حاضر همکاری‌های مراکز ارجاعی در سطح ملی و بین المللی در حوزه‌های مختلف برقرار شده است. برای مثال می‌توان به اگریس و اینیس، به ترتیب در زمینه‌های کشاورزی و انرژی هسته‌ای، نظام اطلاعات صنعتی ، کَریس، نظام اطلاعاتی تحقیقات جاری کشاورزی تحت نظارت فائو و دوسیس، در زمینه علوم توسعه اشاره کرد.
خدمات ارتباطی جهان گستر می‌تواند بسیار مؤثر باشد. پیوند‌ها و اطلاعاتی وجود دارد، می‌تواند مصداق خوبی در جهت رسیدن به همکاری باشد. ساختار منابع به گونه‌ای است که افراد را طوری هدایت می‌کند که دسترسی به اطلاعات ممکن می‌شود. تدارک و پیش بینی برای رسیدن به اطلاعات می‌باشد. اشخاص به اطلاعات می‌رسند و این به نوعی همکاری تلقی می‌شود. خدمات ارجاعی به چند طریق انجام می‌شود:
- هدایت افراد در کتابخانه‌ها هنگامی که به دنبال منبعی برای یافتن اطلاعات خود می‌باشند؛
- تهیه فهرستگان که نوع دیگری از خدمات می‌باشد؛
- ارجاع به پایگاه‌های اطلاعاتی و مراکز دیگر اطلاع‌رسانی؛
- طرح‌های همکاری با ساختارهای نوین همراه می‌شود؛
- ایجاد تنوع و انسجام بوجود می‌آید؛
- آگاهی رسانی جاری و اشاعه اطلاعات گزیده: تنوع روزافزون منابع و نشریات به حدی است که گردآوری و مطالعه اطلاعات تازه حتی در رشته‌های بسیار تخصصی برای فرد متخصص کاری مشکل و مستلزم صرف وقت زیاد، تعدد و پراکندگی مدارک است. بدین لحاظ در کتابخانه‌ها و مراکز اطلاع‌رسانی علاوه بر خدمات سنتی، لازم است نظام‌های جدید اشاعه اطلاعات ایجاد گردد تا بتوان با استفاده از فناوری نوین با این مشکل مقابله کرد. نمایه‌ها و چکیده‌ها از ابزارهای پایش و اشاعه اطلاعات هستند که برای تسریع در امر پردازش اطلاعات معمول شده‌اند .
منبع
مهری،فریبا(1392)، راهکارهای ایجاد طرح‌های همکاری ؛امانت بین کتابخانه‌ای، اشتراک منابع در کتابخانه‌ها،پایان نامه کارشناسی ارشد،کتابداری واطلاع رسانی،دانشگاه آزاداسلامی همدان
از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید
دیدگاهی بنویسید