« بیشتر تلاش می کنیم تا با ما مطمئن پژوهش کنید. »امانت بین کتابخانه‌ای
با استفاده از خدمات امانت بین کتابخانه‌ای سیاست مجموعه سازی کتابخانه‌ها بهتر پایه‌ریزی می‌شود و گسترش مجموعه آنها منطقی‌تر خواهد شد. هر کتابخانه مجموعه‌ای را که از آن انتظار می‌رود گردآوری می‌نماید و از امانت بین کتابخانه‌ای به عنوان ابزاری برای تقویت مجموعه خود استفاده خواهد کرد. البته این امر نباید موجب آن شود که کتابخانه‌ای برای پاسخگویی به نیازهای عمومی مراجعان خود به سایر کتابخانه‌ها وابسته شود. همچنین خدمات مرجع کتابخانه‌ها گسترش یافته و مراجعه کنندگان به دنیای دانش خارج از مجموعه کتابخانه راه مییابند. امکان پاسخگویی به سؤالات مرجع در سطحی گسترده با دستیابی به پایگاه‌های اطلاعاتی و منابع سایر کتابخانه‌ها فراهم می‌شود.
در حقیقت امانت بین کتابخانه‌ای یک رگ حیاتی جهت دسترسی به دنیای دانش است. طبق قانون امانت بین کتابخانه‌ای 1993، کلیه امور مربوط به امانت بین کتابخانه‌ای از طریق شبکه‌های کتابخانه‌ها انجام می‌شود. نظیر ارسال درخواست‌ها، صورت حساب‌ها، پرداخت‌ها و حتی مدارک به صورت الکترونیکی می‌باشد. دامنه‌ی خدمات امانت بین کتابخانه‌ای بستگی به کتابخانه‌هایی دارد که در طرح امانت بین کتابخانه‌ای فعالیت دارند. ممکن است چندین کتابخانه در یک زمینه موضوعی خاص، یا کتابخانه‌های یک دانشگاه در یک شهر یا چندین شهر با یکدیگر مرتبط شوند و همکاری متقابل داشته باشند. این همکاری در چارچوب مقررات و ضوابط خاصی صورت می‌پذیرد که در سه سطح جغرافیایی محلی و منطقه‌ای، ملی و بین المللی تدوین می‌گردد. که به صورت مختصر اشاره‌ای به آنها می‌نماییم.
- جغرافیایی محلی و منطقه‌ای: در یک سازمان بین چند سازمان با درونمایه یکسان در یک شهر یا منطقه خاص ،استان
- ملی: مانند دانشگاه‌های یک کشور
- بین المللی: نیازمند توافقات بین المللی است. پشتوانه مالی نیاز دارد. یکی از موانع در کشورها در رابطه با همکاری کتابخانه‌های غنی‌تر حاضر به همکاری با دیگر کتابخانه‌ها که بضاعت کمتری دارند نیستند. برای اینکه گردش اطلاعات در کتابخانه صورت پذیرد، ارزش آن به تغییر است. بهترین نوع یا شرایط همکاری در خارج از مرزها صورت می‌گیرد و باعث می‌شود گستردگی اطلاعات صورت گیرد.
در برنامه‌ریزی امانت بین کتابخانه‌ای مدت زمانی که مدارک در اختیار استفاده کنندگان قرار می‌گیرد، باید مشخص باشد. زمان ارسال درخواست‌های عادی/ سریع، زمان دریافت مدارک و استفاده از مدارک و تحویل آن باید محاسبه و در نظر گرفته شود. آگاهی از مدت زمان امانت بین کتابخانه‌ای برای استفاده کنندگان و بخش مربوطه در تنظیم درخواست‌ها، اولویت دادن به آنها و انجام مراحل مختلف کار بسیار مفید است. بازگشت مدارک در یک زمان معین موجب کنترل بیشتر مجموعه خواهد بود .
امانت بین کتابخانه‌ای یا همان ائتلاف کتابخانه‌ای که در سطح محلی، ملی و بین المللی سازمان مییابند، همان‌هایی هستند که زمانی از شبکه‌های اشتراک منابع صحبت به عمل می‌آوریم، به ذهن خطور می‌کنند. اهمیت و تأثیر ائتلاف‌های کتابخانه‌ای به منظور خدمات فهرست نویسی مشترک، امانت بین کتابخانه‌ای، تحویل مدرک و اجازه‌های مشترک الکترونیک در حال افزایش است. با این وجود، جوامع کتابخانه‌ای نیز به راه‌های مختلفی به صورت رسمی یا غیر رسمی با یکدیگر همکاری می‌کنند که این همکاری‌ها یا فراتر از ائتلاف‌های کتابخانه‌ای است یا اساس آن را تشکیل می‌دهد. همانطور که خدمات جدید به پیشنهادات فروشندگان نظام‌های یکپارچه کتابخانه افزون می‌شوند، ائتلاف‌های کتابخانه‌ای موجود نیز در طیف وسیع‌تری از خدمات کتابخانه‌ای با یکدیگر سهیم می‌شوند. بدیهی است در مورد خدماتی چون تحویل مدرک مستقیم به کاربر و مرجع مجازی، چنانچه گروه گسترده‌تری از کتابخانه‌ها با یکدیگر همکاری کنند، از مزایای بیشتری برخوردار خواهند شد. اشتراک خدمات در میان کتابخانه‌ها سطحی از خدمات را میسر می‌سازد که از طریق یک کتابخانه به تنهایی میسر نخواهد شد .
احتمال می‌رود کتابخانه‌های دانشگاهی در اولین قدم، طرح امانت بین کتابخانه‌ای را صورت دهند. اولین مبنا ماهیت یکسان است که باعث می‌شود در دانشگاه‌ها همکاری صورت پذیرد. سخت‌ترین نوع همکاری بین سازمان‌هایی است که ماهیتاً با هم متفاوت باشند. و اینکه از راه‌هایی استفاده کنیم تا بحث نظام ملی اطلاعاتی برای پیوند زدن بین کتابخانه‌ها صورت پذیرد و اطلاعاتی که در یک کتابخانه تولید می‌شود، اشاعه دهیم. چنانچه بخواهیم همکاری‌های اطلاعاتی را در سطح گسترده‌ای از مراکز اطلاع‌رسانی و کتابخانه‌ای داشته باشیم، بهترین راهکار بهره‌مندی از امکانات متعددی است که در قالب یک نظام ملی اطلاع‌رسانی یا نظام اطلاع‌رسانی بین المللی وجود دارد. در صورتی که همه پیشتاز باشند و تلاش کنند تا بتوانیم به هدف ایجاد طرح‌های همکاری برسیم. سال‌ها تصور بر این بوده که تقریباً توانمندی و کارایی کتابخانه‌ها برای رفع نیاز مراجعان، به طور کلی به حجم مجموعه‌های آنها بستگی دارد.در حالیکه کتابخانه‌های با مجموعه اندک نیز می‌توانند نیاز مراجعان خود را برآورده سازند.
ایجاد نظام امانت بین کتابخانه‌ای
امانت بین کتابخانه‌ها معمولاً نخستین گام در همکاری بین کتابخانه‌هاست و ممکن است خودِ کتاب‌ها و دیگر مواد، از قبیل مقالات و مجله‌های علمی مبادله شود. لازمه این همکاری این است که کتابخانه‌ها از منابع یکدیگر اطلاع داشته باشند و به همین دلیل تهیه فهرستگان و فهرست‌های مشترک نشریه‌های ادواری شرط اساسی قابل اجرا بودن برنامه‌های امانت بین کتابخانه‌هاست. عوامل دیگری نیز در این برنامه مؤثر است؛ مثلاً هر چه منطقه جغرافیایی برنامه امانت محدودتر باشد، امکان دسترسی به منابع بیشتر است .
نوعی همکاری متقابل بین کتابخانه‌ها، امانت بین کتابخانه‌ای است که استفاده کننده را قادر می‌سازد تا به حداکثر دانش ثبت شده، در هر شکلی که مورد نیاز اوست، دسترسی پیدا کند. در واقع هدف اصلی آن تسریع در تهیه مدارک مورد نیاز استفاده کننده با هزینه پایین است. از این رو روش‌های اجرایی آن نیز باید بر اساس سادگی، دور بودن از تشریفات پیچیده اداری و ایجاد تسهیلات لازم برای برقراری ارتباط با کتابخانه منبع، برنامه‌ریزی شده و به مرحله انجام درآید. نقش انواع کتابخانه‌ها در گسترش کیفی و کمی کار امانت بین کتابخانه‌ها و تأثیر عملکرد آنها بر توسعه خدمات عمومی قابل توجه است. زیرا به نسبت هدف، زمینه موضوعی مجموعه، نوع مراجعان و کاربران هر کتابخانه‌ای فعالیت‌های حوزه خدمات عمومی آن برنامه ریزی شده و به اجرا درمی‌آید. از جمله بخش امانت و کار امانت بین کتابخانه‌ها که بر عامل تقاضا استوار است. کتابخانه‌هایی که به مراکز و مؤسسات پژوهشی، علمی و آموزش عالی وابسته هستند لزوماً در حوزه امانت بین کتابخانه‌ها از فعالیت بارز و چشمگیری برخوردارند .
هر کتابخانه‌ای که به صورت سنتی یا غیر آن سازمان یافته باشد، به شکل اساسی و دائمی به تهیه اسناد و منابع از هر جای ممکن باید اقدام کند.تا بتواند به تعداد تقاضای زیاد، جواب مساعدی بدهد. در اینجا انتظار می‌رود که کتابخانه ملی این مسئولیت را به عهده گیرد. اغلب کتابخانه‌های ملی اقدامات و فعالیت‌هایی از این نوع را انجام نمی‌دهند. فعالیت‌های آنها درباره مجموعه مراجع ملی، تولیدات و انتشار کتاب‌شناسی‌های ملی بوده و نیز با خدمات اطلاع‌رسانی سروکار دارند، که معمولاً در شکل مطالبی که در پایگاه‌های اطلاعاتی بین المللی ذخیره شده‌اند. آنها به تأمین مدارک، که از وظایف اولیه کتابخانه می‌باشد، می‌پردازند و بیشتر به مجموعه کتاب‌های مرجع ملی وکتاب‌شناسی‌های ملی که عمدتاً جنبه تاریخی دارند، توجه نشان می‌دهند. در صورتی که کتاب‌های مربوط به شبکه‌های کامپیوتری، اغلب به علت پیشرفت زیادی که در سال‌های اخیر در رشته کامپیوتر انجام گرفته است، طرف توجه می‌باشند.
بنظر می‌رسد در کتابخانه‌ها، تلاش برای برقراری نظام امانت بین کتابخانه‌ای وجود دارد تا بدین ترتیب مجموعه کتابخانه‌ها در حالت تبادل اطلاعات قرار گیرند. در این صورت از منابع موجود در کتابخانه‌های همکار مطلع می‌شوند و اعضاء را برای دریافت منابع و اطلاعات راهنمایی می‌نمایند که به کدام کتابخانه مراجعه نمایند.
منبع
مهری،فریبا(1392)، راهکارهای ایجاد طرح‌های همکاری ؛امانت بین کتابخانه‌ای، اشتراک منابع در کتابخانه‌ها،پایان نامه کارشناسی ارشد،کتابداری واطلاع رسانی،دانشگاه آزاداسلامی همدان
از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید
دیدگاهی بنویسید