ابراز وجود

 ابراز وجود يكي از مهارت هاي اجتماعي است كه در محيط ها ي تخصصي و در تعاملات روزمره بسيار مفيد است. وقتي ديگران حقوق ما را رعايت نمي كنند، آزرده، خشمگين و ناراحت مي شويم، اما برخي از ما نمي توانيم ابراز وجود كنيم. اين مشكل ريشه هاي تربيتي دارد و ناشي از پرورش يافتن ما توسط والديني بسيار سختگير است كه ؛ فرزندان خود را مي بينند، اما حرفهاي آنها را نمي شنوند اين گونه كودكان در مدرسه ياد مي گيرند كه معلمان بچه هاي ساكت را دوست دارند ولي آنها بعدها من سختي مي توانند بر سلطه پذيريهاي بازمانده از دوران تحصيل  و آموزشهاي خانوادگي خويش فائق آيند اما پژوهشها نشان مي دهند كه ما مي توانيم مهارت ابراز وجود را در خودمان بهبود بخشيم.

لنج و جاكوبسي، مهارت ابراز وجود را اين گونه تعريف كرده اند: ابراز وجود شامل گرفتن حق خود و ابراز افكار، احساسات و اعتقادات خويش من گونه اي مناسب مستقيم و صادقانه است من نحوي كه حقوق ديگران را زير پا نگذاريم. ابراز وجود متشكل از هفت دسته پاسخ است كه سه دسته از آنها پاسخهاي منفي هستند:

•  ابراز عقايد نامعقول و متفاوت
•  تقاضاي تغيير رفتار از ديگران
•  رد درخواستهاي معقول آنها.
•  چهار دسته پاسخ مثبت عبارتند از:
•  قبول كاستيهاي خود
•  رد بدل كردن تعارف
•  شروع و ادامه تعاملات
•  ابراز احساسات مثبت.

براي درك كامل مفهوم ابراز وجود ابتدا بايد بين آن و سبكهاي پاسخ دهي تمايز قائل شد. آلبرتي و وامونزر، بين سه سبك پاسخ تفاوت قائل شده كه اين سه سبك عبارتند از:

•  عدم ابراز وجود
•  ابراز وجود
•  پرخاشگري.

عدم ابراز وجود: يعني در نظر نگرفتن خود و اتخاذ سبكي انفعالي، من نحوي كه ديگران افكار احساسات و حقوق ما را من راحتي نا ديده بگيرند. اشخاصي كه از اين شيوه خاضعانه استفاده مي كنند، افرادي مردد، در ظاهر آرام و در واقع بي قرارند كه از مسائل فرار مي كنند و بدون توجه من احساسات خود با ديگران موافقت مي كنند، افرادي اهل ابراز عقيده نيستند، خود را دست كم مي گيرند، اعتماد من نفس ندارند و براي بدست آورذن دل ديگران خود رامن رنج و زحمت مي اندازند. در اين سبك هدف فرد آن است كه من هر قيمتي كه شده ديگران را خوشنود سازد و از ابراز هر گونه تعارض جلوگيري كند.

ابراز وجود: يعني ملاحظه حقوق ديگران و در عين حال گرفتن حق خود. ويژگيهاي اين سبك عبارتند از: دادن پاسخهاي خود انگيخته با لحني دوستانه اما قاطع، نگاه كردن من ديگران، ذكر مسائل مهم، ابراز احساسات و عقايد، منا دادن من خود و نرنجاندن خود و ديگران. در اين سبك هدف شخص رعايت عدالت براي تمامي طرفهاي رابطه است.

ابراز وجود معمولاً مناسبترين پاسخ است. مردم افراد پرخاشگر را اشخاصي ناسازگار، زورگو، سلطه گر وغيرخويشتندار مي دانند. گرچه اين افراد گاهي با نهيب زدن و ترساندن ديگران مي توانند حرف خود رابر كرسي بنشانند، اما باعث مي شوند تا ديگران از آنها بيزارند و گريزان شوند. از سوي ديگر عدم ابراز وجود باعث مي شود تا ديگران  ما را موجودي ضعيف دانسته كه من سادگي مي توان او را فريب داد و در نتيجه اين افراد اغلب از زندگي خود ناراضي بوده و نمي توانند من اهداف خود برسند. اما افرادي كه اهل ابراز وجود هستند كنترل بيشتري بر زندگي خود داشته و اغلب از روابطشان رضايت دارند و من اهداف خويش مي رسند. مردم به آنها اعتمادبيشتري داشته واحترام بيشتري ميگذارند،زيراآنها راشخصيتهاي محكم وثابت قدم ميدانند.

از طرفی، يكي از مهارت هاي ارتباط مؤثر، جرأت ورزي یا ابراز وجود است. افرادي كه از مهارت جرأت ورزي  بي بهره اند، نمي توانند از خودشان دفاع نمايند؛ لذا غالباً در برخورد با ديگران منفعل، پشيمان و ترسو بوده و به جاي اهمّيّت به نيازها و خواسته اي خود، از خواسته ها و نظر ديگران تبعيّت مي كنند. جرأت ورزي یا ابراز وجود مهارتي است در راه خودكارآمدي و خودكنترلي در افراد كه اعتماد به نفس و عزّت نفس آنها را تقويّت مي كند. اين مهارت كه جزو مهارت هاي مقابله با خشم و همچنين بهترين روش ارتباط رضايت بخش با ديگران است، بسان ساير مهارت هاي ارتباطي نيازمند دانش، تدبير، مذاكره و انعطاف پذيري است .

افراد دارای جرات ورزی ضعیف به جهت احساس ناکارآمدی در تعامل های بین فردی و محدودیت برقراری ارتباط از منابع حمایت اجتماعی مناسب بهره مند نیستند. ابراز وجود کارکردی فردی است که به سازگاری در تعامل اجتماعی کمک می کند. کنش ناموفق در ابراز وجود بر اضطراب افسردگی و اختلالات شخصیتی می افزاید. آموزش جرات ورزی منجر به افزایش رفتارهای جرات ورزانه و اعتماد به نفس دانشجویان شود. بنابراین جرات ورزی عملکردی است که دارای جنبه های شناختی، هیجانی و رفتاری است و نمایانگر توانمندی فرد بر خورد موثر با خواسته ای محیطی می باشد فردی که دارای جرات ورزی مناسب است نه تنها در مواجهه با مشکلات و عوامل تنش زا رویارویی بهتری دارد بلکه به جهت رفتار موفقیت آمیز در برخورد با این عوامل ارزیابی شناختی مثبت تری را نیز تجربه می نماید. یکی از مولفه های مهم روابط و مهارتهای اجتماعی ابراز وجودمی باشد.

جامعه ای که افراد آن از مهارتهای اجتماعی مطلوب برخوردارند و با داشتن مهارت ابراز وجود می توانند احساسات واقعی خود را صادقانه و مستقیم ابراز کنند و با توجه نمودن به حقوق دیگران را به دنبال احقاق حق خود باشند در مقابل انواع مشکلات ومسائل زندگی فشارهای روانی، تهدیدها و حوادث ناگوار مقاوم تر و پایدارتر خواهند بود. مهارت ابراز وجود در فرد توانایی لازم را برای رویارویی واقع بینانه با شرایط بیرونی که می توانند تنش آفرین و فشارزا باشند ایجاد می کند ابراز وجود به معنی توانایی ابراز خویشتن به صورت صحیح، صریح و مستقیم وارج نهادن به احساسات و فکر خود و شناخت نقاط قوت و ضعف خویش است.

اصطلاح ابراز وجود را در ابتدا توسط ولپی، مطرح و کاربرد و آموزش آن رواج یافت . وی اعتقاد داشت که میان پاسخ های جرات ورزانه با اضطراب تضاد جمع ناپذیری وجود دارد. دراین صورت بیماران با یادگیری این رفتار می توانند تا حدود زیادی برترسها غلبه کنند. ابراز وجود به معنی احترام گذاشتن به خود و دیگران است. یعنی این که عقاید، افکار، باورها و احساسات ما و دیگر افراد از نظر اهمیت برابرند . به نوعی همه ما مستحق دریافت احترام از طرف دیگران هستیم و این در صورتی محقق است که فرد برای خود حرمت قائل باشد و به عقاید و آرمانهای خود ایمان داشته باشد.

افرادی که دارای جرات ورزی مناسب هستند نه تنها در مواجهه با مشکلات و عوامل تنش زا رویارویی بهتری دارند بلکه به جهت رفتار موفقیت آمیز در برخورد با این عوامل ارزیابی شناختی مثبت تری از خود داشته وبه تبع آن هیجان ها و عواطف مثبت تری را نیز تجربه می نمایند . جرأت ورزي یا ابراز وجود، يعني دفاع از حقوق خود و بيان افكار و احساسات خويش كه به شيوه مستقيم، صادقانه و مناسب انجام شود. افراد جرأت­ورز براي خود و ديگران احترام قائل هستند. آنان منفعل نيستند و ضمن اين كه به خواسته ها و نيازهاي ديگران احترام مي گذارند، اجازه نمي دهند ديگران از آنها سوء استفاده كنند و به شيوه قاهرانه با آنان ارتباط برقرار كنند . رفتار جرأتمندانه طبقه بندي هاي فراواني شده است،  برخي ابراز وجود در رفتار جرأتمندانه را داراي این  مؤلفه ها مي دانند:

•  بيان جرأتمندانه احساسات مثبت و منفي؛
•  رد جرأتمندانه خواسته هاي نابجاي ديگران و مقاومت در برابر آنها؛
•  در خواست هاي جرأتمندانه از ديگران

 هدف هاي جرأت ورزي و ابراز وجود

در مهارت جرأت ورزي هدف، تغيير در خود فرد است نه تغيير در ديگران تا بتواند نيازها، احساسات و افكار خود را ابراز كرده و از آسيب هاي احتمالي در امان بماند. بدين معنا كه گاه ممكن است فرد عليرغم استفاده از رفتارهاي جرأتمندانه به خواسته خود نرسد، ولي از اين كه جواب منفي داده شود، نااميد نشه و درخواست جرأتمندانه خود را از شخص ديگري مي نمايد تا به حل مشكل دست يابد.

مزاياي رفتار جرأتمندانه

رفتار جرأتمندانه دارای مزایای فراوانی است. در ادامه به برخی از این مزایا اشاره می شود:

•  از مهمترين مزاياي جرأتمندي، احساس مثبتي است كه فرد درباره خود دارد. افراد جرأتمند در مقايسه با افراد سازشكار و پرخاشگر درباره خود احساس بهتري دارند. آنها احساس عزّت نفس دارند و خود را شريف و عزيز مي بينند.
•  مردم افراد جرأتمند را صريح و صادق مي­دانند و معتقدند چنين افرادي اهل چاپلوسي، تملّق و نفاق نيستند. اين افراد آنچه را مي توانند انجام دهند مطرح مي­كنند. بنابراين مردم به چنين افراد بيشتر اعتماد مي­كنند؛ گرچه به ظاهر آن را نشان ندهند.

زندگي افراد جرأتمند، معنادار است. اينان به ديگران اجازه مي دهند تا مستقل بينديشند و عمل كنند و خود نيز افزون بر در دسترس قرار دادن خواسته هايشان، از زورگويي، تحكّم، زبوني و ذلّت فاصله مي گيرند.

منبع

شریعت،فرشته(1392) رابطه تعهد هویت و ابراز وجود با احساس تنهایی در دانشجویان،پایان نامه کارشناسی ارشد،روانشناسی عمومی،دانشگاه آزاداسلامی ارسنجان

از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید