نوآوری در دانشگاه ها ؛ پارک های علمی

اجزای نظام ملی نوآوری

هر نظامی دارای اعضای مشخص می­باشد که شناخت هر یک از آنها و ارتباط بین آنها می­تواند در طراحی نظام ملی نوآوری و افزایش کارآیی آن مؤثر باشد، لذا در این بخش اجزاء نظام ملی نوآوری که در کشورهای مختلف مشترک است، معرفی می­گردد. نظام ملی نوآوری را می­توان به عنوان یک نظام مدیریتی، شامل بدنۀ اصلی، عناصر ساختاری و محیط پیرامونی (خارجی) به صورت زیر در نظر گرفت:

بدنۀ اصلی: اجزای اصلی این نظام عبارتند از:

• نهادهای عالی سیاست­گذاری
• دانشگاه­ها
• شرکت­های صنعتی
• مؤسسات تحقیقاتی

سایر اجزای فرعی نظام ملی نوآوری عبارتند از:

• مراکز پیش­بینی و آینده­نگری تکنولوژی
• مراکز ارزیابی تکنولوژی
• مراکز اطلاع­رسانی و بانک اطلاعات بازار تکنولوژی
• مراکز انتقال تکنولوژی
• مراکز فرهنگ­سازی تکنولوژی
• مراکز گواهی کیفیت
• شرکت­های سرمایه­گذار (ریسک­پذیر)
• مراکز ثبت مالکیت معنوی
• انکوباتورها
• پارک­های فناوری
• شرکت­های کوچک و متوسط

 عناصر ساختاری: شامل بازار رقابتی، پژوهش، زیرساخت­های نوآوری، مشارکت و همکاری و دسترسی به اطلاعات است.

محیط پیرامون (خارجی): نظام مدیریتی کشور، فرهنگ نوآوری، سیاست­ها و برنامه­های دولت، مکانیزم­های عملیاتی (قوانین و مقررات، انتشار تکنولوژی، مالکیت معنوی، سرمایه­های ریسک ­پذیر، نظام تعلیم و تربیت و …) .

بنیان­های اجتماعی نوآوری در کانادا و نقش برنامه ­های تحقیقاتی دانشگاهی بر نوآوری

در تحقیقی که در کانادا در محدوده کلان شهرهای گلف و کیچنرصورت پذیرفته است نشان دهنده این واقعیت است که ایجاد شبکه­های عمودی و افقی جریان دانش و نیز شبکه فرامنطقه­ای بر نوآوری منطقه­ای موثر بوده و از این طریق می­توان نوآوری را تحریک نمود و موسسات بازرگانی را قادر ساخت تا از دانش وسیع­تری که بین موسسات جدید و قدیمی، کارهای کوچک و بزرگ و بخش­های داخلی و خارجی و عرضی منتقل می­شود، بهره­مند گردند .

پارک­های علمی؛ حلقه ضروری زنجیرۀ نوآوری در صنعت و بازار

یک پارک علمی سازمانی است که به وسیله متخصصین حرفه­ای مدیریت می­شود و هدف اصلی آن افزایش ثروت در جامعه از طریق ارتقاء فرهنگ نوآوری و رقابت در میان شرکت­های حاضر در پارک و موسسات متکی بر علم و دانش است. برای دستیابی به این هدف پارک علمی، جریان دانش و فناوری را در میان دانشگاه­ها، موسسات تحقیق و توسعه، شرکت­های خصوصی و بازار، به حرکت انداخته و مدیریت می­کند و رشد شرکت­های متکی بر نوآوری را از طریق مراکز رشد و فرآیندهای زایشی (انشعابی) تسهیل می­کند. پارک­های تحقیقاتی مجموعه­ هایی هستند که از طریق فراهم آوردن و ارائه فضای کاری، تاسیسات زیربنایی، آزمایشگاه­ها و کارگاه­های تحقیقاتی متمرکز و تسهیلات قانونی موجبات اجتماع واحدها، شرکت­ها و موسسات پژوهشی را در یک فضای متمرکز فراهم می­نمایند و به عنوان ابزاری جدی، وظیفه تکمیل حلقه تحقیقات تا تولید را به عهده دارند.اولین پارک علمی دنیا در سال 1972 در دانشگاه استانفورد تأسیس شد، که تأثیر مهمی در توسعه Silicon Valley است. در Silicon Valley مهندسین و محققین شرکت­هایی ایجاد می­کنند و مهارت­های جدید، تجارت و دانش فنی را به صنایع منتقل می­کنندپارک­های علم و فناوری دارای سه مشخصه اصلی هستند:

• توسعه املاک پارک از طریق واگذاری به شرکت­های فناوری و مراکز تحقیق و توسعه
• فعالیت سازمان یافته برای انتقال فناوری از دانشگاه­ها به جامعه
• مشارکت مراکز آموزشی و پژوهشی، دولت و بخش خصوصی برای توسعه فناوری
• ایجاد پارک­های علمی و فناوری می­تواند چهار منشاء داشته باشد:
• موسسات علمی (دانشگاه­ها، موسسات تحقیقاتی، واخدهای تحقیق و توسعه شرکت­ها)
• صاحبان اعتبار منطقه­ای و مرکزی، جوامع محلی، سازمان­ها
• بخش تجارت (صنعت)
• نظام مالی (بانک­ها)

رسالت یک پارک فناوری، ارتقاء توسعه محلی، تشویق بازسازی صنعتی و تسهیل نوآوری­های صنعتی و تجاری است و فعالیت­های آن، بنیان­های اقتصادی ناحیه­ای را از طریق غنی سازی فرهنگ فنی و علمی منطقه و ایجاد ثروت و اشتغال تقویت می­کند. در عین حال پارک فناوری مکانی است که سازمان­ها و یا حرف مختلف از نظر فیزیکی در کنار هم قرار می­گیرند و یا به صورت مجازی به یکدیگر متصل می­شوند تا به تمام یا برخی از اهداف زیر دست یابند:

• افزایش اشتغال و حمایت از کارآفرینی برای استقرار بهتر و سوددهی بیشتر
• توسعه صنایع پیشرفته و جهت گیری شده بر مبنای فناوری از طریق تبدیل نتایج تحقیقات به مشاغل زنده تجاری و انتقال فناوری
• سرمایه گذاری در تحقیق و توسعه محلی
• بهبود قابلیت­های آموزشی و مهندسی و علمی دانشگاه­ها از طریق تحقیقات مشترک

نقش پارک­های علمی و فناوری در تبدیل پژوهش به دانایی و کاربرد آن در اقتصاد

برای آنکه بتوان پژوهش را به دانایی تبدیل و آن را در اقتصاد مصرف کرد باید بتوان به مهارت ایجاد صنعت از رهگذر تحقیق دست یافت. برای دستیابی کامل به این مهارت کشور باید به دو توانایی اساسی زیر دست یابد:

• توانایی تبدیل ایده به محصول
• توانایی ثبت و فروش دانایی و فناوری کسب شده

کسب توانایی اول درگرو تکمیل زنجیرۀ فعالیت­های پژوهشی زیر است:

• پژوهش با هدف تربیت نیروی انسانی روزآمد و توسعه مرزهای دانس
• پژوهش با هدف توسعه کاربردهای علوم
• پژوهش با هدف توسعه محصولات و روش­ها
• پژوهش با هدف دستیابی به دانش فنی مورد نظر و تدوین آن

دستیابی به هدف اول و دوم از طریق دانشگاهها قابل تحقق است و دستیابی به اهداف سوم و چهارم معمولاً از طریق پارک­های علم و فناوری و شرکت­های مهندسی میسر می­گردد. در اقتصاد دانایی محور پارک­های علمی و فناوری سه کارکرد عمده دارند:

 کمک به افزایش دانایی شرکت­ها و بنگاه­های اقتصادی : فراهم آوردن خدمات مشاوره­ای اقتصادی، مدیریتی و بازاریابی نیز از جمله امکاناتی است که پارک­های علم و فناوری در اختیار نهادهای اقتصادی قرار داده تا ظرفیت دانایی آنها را افزایش دهند.

 افزایش دانایی و کمک به ایجاد شرکت ها و بنگاه­های اقتصادی جدید: کارآفرینان جدید با وجود داشتن فکرهای جدید، فاقد امکانات اولیه برای سرمایه گذاری و تبدیل ایده به محصول هستند. بعلاوه شرکت­های کوچک و متوسط نیز به لحاظ توان اقتصادی پایین، کمبود منابع مالی و بسیاری کمبودهای دیگر که با آنها مواجه­اند مشکلاتی در ارتباط با تبادلات تکنولوژیکی دارا می­باشند که عمده آنها عبارتند از:

 عدم شفافیت بازار انتقال تکنولوژی: شرکت­های کوچک و متوسط به عنوان تامین کنندگان بالقوه تکنولوژی به دلیل اینکه فروشندگان فعالی نمی­باشند، شناخته شده نیستند و همچنین در ارتباط با جستجوی خریدار تکنولوژی و یا سرمایه گذار در این ارتباط به دلیل هزینه­های بالای جستجو با مشکل مواجه می­باشند و با توجه به منابع خود از عهده کار مزبور برنمی­آیند. شرکت­های کوچک و متوسط در انجام مذاکرات، انجام توافقات و عقد قراردادها، قیمت گذاری تکنولوژی، ارزیابی تکنولوژی و موارد دیگر مرتبط با مبادلات تکنولوژی با مشکل مواجه می­باشند.  شرکت­های کوچک و متوسط در ارتباط با مبادلات بین­المللی و انتقال تکنولوژی خارج از کشور و با سایر کشورها به دلایل اختلافات زبانی، فرهنگی، قانونی، حقوقی و … با مشکلات عدیده­ای مواجه می­باشند. مشکل دیگر شرکت­های کوچک و متوسط در زمینه بازاریابی می­باشد.

 افزایش دانایی و جذب سرمایه­ گذاری خارجی : کارکرد دیگر پارک­های علمی و تحقیقاتی ایجاد فضای جذاب برای سرمایه گذاران خارجی است اگر چه ورود سرمایه­های خارجی مستلزم وجود قوانین و فضای سیاسی مناسب و معمولاً خارج از حیطه فعالیت­های پارک­های علمی و فناوری و در محدوده اختیارات دولت­هاست .

پارک­های تحقیقاتی و پژوهشی در تعامل دانشگاهها و صنایع

پارک­های تحقیقاتی مجموعه­هایی هستند که از طریق فراهم آوردن و ارائه فضا؛ تأسیسات زیربنایی، آزمایشگاه­ها و کارگاه­های تحقیقاتی، مرکز و تسهیلات قانونی، عوامل اجتماع واحدها، شرکت­ها و موسسات تحقیقاتی را در یک فضای متمرکز فراهم می­نمایند و به عنوان یک ساختار وظیفه ، تکمیل حلقۀ تحقیقات را تا تولید به عهده دارند. این گونه پارک­ها که در بیشتر موارد در مجاورت دانشگاه­ها شکل می­گیرند، دروازۀ ارتباطی دانشگاه با جهان بیرون و تسهیل کنندۀ ارتباطی تحقیقاتی دانشگاه با صنعت و سایر بخش­های اقتصادی تلقی می­شوند

وضعیت پارکهای علمی و فناوری در ایران

فعالیت پارک­های علمی و فناوری در ایران که با شکل گیری شهرک علمی- تحقیقاتی اصفهان به صورت اجرایی آغاز گردید از سابقه­ای بیشتر از دو دهه برخوردار است. مبحث پارک­ها و مراکز رشد در ایران از اواخر دهۀ 1360 مطرح شده و تاکنون تلاش­های زیادی در گوشه و کنار کشور برای احداث چنین مجتمع­ هایی انجام شده است. توصیه­های زیر جهت عملکرد بهتر پارک­ها در کشور توصیه می­شود:

 برای تضمین نسبی موفقیت پارک­های علم و فناوری لازم است که تأسیس و بهره برداری از آنها به صورتی حساب شده و با توجه به استعدادهای مناطق مختلف کشور صورت پذیرد. در سال­های اخیر، اشتیاق مسئولین دولتی در ایران برای راه اندازی پارک­های علم و فناوری رو به افزایش بوده است. نکته مهم در اینجا این است که پارک فناوری صرفاً یک ساختار فیزیکی برای استقرار مراکز تحقیقاتی و یا موسسات فناوری خصوصی نیستند، موفقیت پارک فناوری در مجاورت دانشگاه مستلزم فرهنگ سازی در دانشگاه، شرکت­های خصوصی و واحدهای تولیدی و مسئولین محلی در منطقه است . پارک­های فناوری  و انواع مشابه آن زیر ساخت­هایی برای توسعۀ اقتصادی هستند که باید بر مبنای فرهنگ­های خاص منطقه­ای طراحی و توسعه یابند و با بررسی نقادانه مراکز رشد و پارک­های موفق و ناموفق جهان و مرور بهترین الزامات کاری و تعریف نقش دولت ضروری است.

 ایجاد پارک علمی فرآیندی پرهزینه است و انرژی مدیریتی زیادی را طلب می­کند بعلاوه یکی از مولفه­های کلیدی در موفقیت پارک علمی وجود یک دانشگاه است که بنگاه­های مستقر در پارک بتوانند از آن به عنوان منبع تأمین دانش فناورانه، کارکنان تحصیل کرده و تجهیزات تخصصی استفاده کنند. با توجه به حرکت ایجاد پارک­های علمی و فناوری در کشورمان مدیریت پارک به عنوان یکی از وظایف خود می­تواند ایجاد نگرش بازارگرا را برای خدمات رسانی به شرکت­های عضو با توجه به نیازها و شرایطی که با آنها مواجه می­شوند در برنامه­هایشان قرار دهند. نکته نهایی جهت گیری پارک­ها به سمت خوشه سازی تخصصی است به هر حال سیاست­های تأسیس انکوباتورها و پارک­ها نهایتاً باید به خوشه سازی های تخصصی منجر می­شود .

بررسی اثر مجاورت جغرافیایی و کیفیت دانشگاه در همکاری دانشگاه و صنعت در انگلستان

یافته­های تحقیقات در انگلستان نشان می­دهد که نزدیک بودن به یک دانشگاه رتبه پایین­تر میل شرکت در همکاری به صورت محلی را کاهش می­دهد در حالی که محل مشترک با دانشگاه­های سطح بالا به ترویج همکاری منجر می­شود. با این حال نشان داده شده که در صورت مواجه با انتخاب، به نظر می­رسد شرکت­ها اولویت را به کیفیت پژوهش طرف دانشگاهی و سپس به مجاورت جغرافیایی ترجیح می­دهند .از لحاظ جغرافیایی ارتباط نزدیک دانشگاه و صنعت این امکان را فراهم می آرود تا شرکت­ها دسترسی به شبکه اطلاع رسانی تحقیقات داشته باشند. دانشگاه محلی هم که نقطه لازم شروع کار است و حسن نیت و اعتماد لازم برای یادگیری و به اشتراک گذاری دانش مولد را برای صنایع فراهم می­نماید. به منظور دسترسی به دانش دانشگاه و شبکه­های مرتبط، شرکت­ها اغلب نیاز به سرمایه گذاری قابل توجهی در منابع برای ساخت و حفظ پیوندها با دانشگاه طرف خود، از طریق حمایت از تحقیقات، دانشجویان، دسترسی به تجهیزات و غیره دارند

در واقع دانشمندان استدلال می­کنند که هر چند تماس چهره به چهره در همکاری از فاصله بسیار دور مورد نیاز خواهد بود، مزایای دانش دانشگاه­های غیرمحلی ممکن است هزینه­های بالایی از چنین تعاملاتی داشته باشد .در تعامل دانشگاه و صنعت مربوط به پیشرفته­ترین شرکت­ها، مجاورت جغرافیایی ممکن است تنها در درجه دوم اهمیت باشد. به این معنا که زمانیکه شرکت­ها دارای سطوح بالایی از جذب ظرفیت باشند، بهتر قادر به شناسایی و هماهنگ و موزون کردن همکاری برای نوآوری با دانشگاه­ها در فاصله جغرافیایی بیشتر می­شوند .و با توجه به هزینه­های بالاتر همکاری غیرمحلی- انتظار می­رود شرکت­های با سطح پایین جذب ظرفیت، به احتمال زیاد شرکای دانشگاهی محلی را انتخاب کنند و شرکت با سطوح بالاتر در جذب ظرفیت، کمتر تمایل دارند که انتخاب خود را به دانشگاه محلی در منطقه خود محدود نمایند. با توجه به این مطالب، به این فرضیه می­رسیم که شرکت­ها با شدت بالای تحقیق و توسعه برای نوآوری نسبت به شرکت­های دارای ظرفیت جذب پایین، کمتر خود را در فاصله  جغرافیایی با دانشگاهها محدود می کنند .

منبع

نورسینا ، مهدی (1392) ، میزان تأثیر مؤلفه­های مدیریت آموزش عالی بر همکاری­های دانشگاه ، رسالۀ دکتری ، مدیریت آموزش عالی ، دانشگاه آزاد اسلامی

از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید